Het Bosman-arrest: een juridisch eerbetoon

De Belgische oud-voetballer Jean-Marc Bosman en zijn historische verwezenlijking in de rechtspraak werden de voorbije weken overal besproken in de sportmedia. En terecht. Het is immers al 20 jaar geleden dat de ex-voetballer een heldendaad verrichtte door zich niet neer te leggen bij de hegemonie van de voetbalclubs in die tijd. In plaats daarvan, trachtte hij zijn rechten als profvoetballer te vrijwaren via rechterlijke instanties met het gekende succes. Laat deze blog een eerbetoon zijn aan de heer Bosman (en zijn legertje advocaten) die de voetbalwereld voorgoed veranderde door het Bosman-arrest!

De voorgangers van Bosman

De concrete feiten van het Bosman-arrest zijn alom bekend. Bosman wou als voetbalspeler van club veranderen maar zijn club (werkgever) verhinderde dit door nog een hoge transfersom voor hem te vragen aan de geïnteresseerde club, ook al was Bosman einde contract. Bosman betwistte dit en trok naar de rechter op grond van de Europese regels omtrent vrij verkeer van werknemers (HvJ 15 december 1995, C-415/93, Union Royale Belge des Sociétés de Football Association t. Bosman, Jur. 1995, I-4921). De rest is geschiedenis.

In de jaren '70 werd echter de basis voor het Bosman-arrest gelegd door de zaken Walrave Koch en Donà. In het arrest-Walrave Koch oordeelde het Hof van Justitie dat de Europese rechtsregels van toepassing zijn op sport als economische activiteit, en dat de non-discriminatieregel niet van toepassing is op de samenstelling van nationale ploegen (HvJ 12 december 1974, 36/74, Walrave en Koch t. Union Cycliste Internationale, Jur. 1974, 1405). In de zaak-Donà was de Europese rechter van mening dat het reglement van de Italiaanse voetbalbond niet door de beugel kon. Dat reglement bepaalde dat alleen spelers die lid waren van de bond aan wedstrijden van de competitie konden deelnemen, en sterker nog dat enkel Italianen zich lid konden maken van de voetbalbond. Uiteraard is dit een nationaliteitsdiscriminatie inzake het vrij verkeer (HvJ 14 juli 1976, 13/76, Donà t. Mantero, Jur. 1976, 1333).

Het Bosman-arrest in 't kort

Op het vlak van nationaliteit:

Bosman betwistte clausules over nationaliteit die bepaalden dat de clubs slechts een beperkt aantal buitenlanders mochten opstellen. De UEFA had deze "3+2-regel" in 1991 geïntroduceerd in de voetbalwereld. De regel bestond erin dat de clubs in de Europabekers slechts drie buitenlandse spelers mochten opstellen in officiële matchen, daarnaast mochten nog twee 'geassimileerde' spelers (d.i. vijf seizoenen ononderbroken in het land van de club voetballen, waarvan drie in de jeugdopleiding) worden opgesteld.

Bij de behandeling van de zaak, kon het Hof niets anders dan vaststellen dat deze regel het vrij verkeer van werknemers (voetbalspelers) schond. Het deelnemen aan wedstrijden is immers één van de essenties van een profvoetballer, zodat deze regel de werkgelegenheid van een speler beperkte. Na deze uitspraak kon men terug spreken van een 'vrije' spelersmarkt in de EU. Beperkingen op basis van nationaliteit mochten niet meer worden toegepast op burgers van de EU. Let wel, dit betekende niet het einde van nationaliteitsclausules op het niveau van de clubs (bv. beperkingen tegenover spelers van buiten de EU). Uiteindelijk werd ook dit euvel verholpen door het afsluiten van overeenkomsten tussen de EU en tal van derde landen.

Op het vlak van transfervergoedingen:

Daarnaast heeft het Bosman-arrest voor de ommekeer gezorgd op het gebied van het transferreglement. Bosman verzette zich tegen de voetbalreglementen inzake transfers omdat hij hierdoor belemmerd werd in de uitoefening van zijn vrij verkeer als werknemer. Bosman zag namelijk zijn transfer in rook opgaan, aangezien zijn huidige club een transfersom eiste aan het einde van zijn contract met de club. Op die manier bepaalde de club (en niemand anders) of en wanneer de speler mocht vertrekken.

Het Hof constateerde inderdaad dat het geldende systeem de transfermogelijkheden van de speler bemoeilijkte. Hoewel de voetbalwereld (vnl. vanuit Franse en Italiaanse hoek) een aantal rechtvaardigingsgronden (o.a. sportief evenwicht en ondersteuning van talent/opleiding) voorhield, bleef het Hof erbij dat de transferregels van die tijd geen geschikt middel waren om de toestanden te rechtvaardigen. Volgens het Hof zouden 'salary caps' of het herverdelen van de inkomsten van de clubs wel rechtvaardige oplossingen zijn.

In de nasleep van het Bosman-arrest, ging de voetbalwereld nauwer samenwerken met de Europese instellingen. Op termijn heeft dit geresulteerd in een aanzienlijke hervorming van de voetbalreglementen van de FIFA en de UEFA, o.a. op het gebied van bescherming van minderjarigen, opleidingsvergoedingen voor jonge spelers (arrest-Bernard), gereguleerde transferperiodes, beslechting van geschillen,...

Gevolgen na het Bosman-arrest

Zoals steeds, passen de 'stakeholders' hun gedrag aan na een bindende wijziging van de spelregels. In dit geval waren het vooral de clubs die andere manieren probeerden te vinden om hun macht te herstellen. Dit heeft geleid tot een aantal opmerkelijke vaststellingen, zoals:

• de gewoonte van clubs om spelers langer aan hen te binden door het aanbieden van contracten voor meerdere jaren: hierdoor wouden de clubs de mogelijkheid om een transfersom te vragen vrijwaren, als de speler in kwestie toch eerder zou willen vertrekken.

• de gewoonte van clubs om spelers hogere lonen aan te bieden: in het begin veronderstelden de clubs dat de transfersommen zouden wegvallen in het nieuwe transfersysteem. Hierdoor zou er meer geld vrij komen om de lonen van de spelers te betalen. Naderhand is natuurlijk gebleken dat het merendeel van de 'boardrooms' van de clubs hier fout zaten en dat de transfers(sommen) niet afnamen door de verandering in het voetballandschap. Dit werd dan nog eens versterkt door de liberalisering van de markt omtrent de tv-rechten (hierover later meer).

Afgezien van deze nevengevolgen, heeft het Bosman-arrest er hoofdzakelijk voor gezorgd dat de spelers vrijer/mobieler werden in de internationale voetbalmarkt. Door het arrest konden ze zich losrukken van de macht van de clubs, respectievelijk door de versoepeling rond eindecontractspelers en door de afschaffing van de quota op buitenlanders.

Ziezo, hopelijk hebben we je hiermee nog iets meer inzicht gegeven in de totstandkoming van het baanbrekende Bosman-arrest en zijn gevolgen. In de samenwerking met en begeleiding van haar partners hecht sportonoom er belang aan om net dat ietsje meer (achtergrond)info te kunnen verstrekken over de essentie. Laat gerust iets achter op onze website bij vragen of opmerkingen!